7. Το Μυστήριο του αγίου Ευχελαίου.

ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

7. Το Μυστήριο του αγίου Ευχελαίου.
α. Το νόημα και η σύσταση του Μυστηρίου.
Όπως είναι γνωστό, ανέκαθεν οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν το λάδι σαν λατρευτικό, αλλά και σαν θεραπευτικό μέσο. Την τελευταία αυτή χρήση βλέπουμε και στην Παραβολή του Καλού Σαμαρείτη, ο οποίος, όταν είδε τον πληγωμένο οδοιπόρο απ’ τους λητστές, «προσελθών κατέδησε τα τραύμα αυτού επιχέων έλαιον και οίνον» (Λουκ. 10, 34). Εξάλλου ο ι. Ευαγγελιστής Μάρκος μας δίδει τη σπουδαία πληροφορία πως, όταν ο Κύριος έστειλε δύο δύο τους Δώδεκα Αποστόλους να κηρύξουν, δίδοντάς τους και θεραπευτική εξουσία, οι Απόστολοι «εξελθόντες εκήρυσσον ίνα μετανοήσωσι και δαιμόνια πολλά εξέβαλλον και ήλειφον ελαίω πολλούς αρρώστους και εθεράπευον» (Μαρκ. 6, 12-13).

Ο Κύριος λοιπόν, θέλοντας να θεραπεύουν οι Απόστολοί Του ιδιαίτερα τις σωματικές ασθένειες, που βέβαια συνυπάρχουν σαν αιτία και αποτέλεσμα με τις ψυχικές, καθιέρωσε αυτό το «ιλαρό» και καταπραϋντικό απ’ τη φύση του αισθητό μέσο, το λάδι. Και βέβαια δεν αναφέρουν ρητά οι Απόστολοι λόγους Του, με τους οποίους να ιδρύει και να τους παραδίδει το Μυστήριο. Όπως όμως φαίνεται απ’ το χωρίο του Μάρκου και όπως εξηγεί ο σπουδαίος ερμηνευτής και Βυζαντινός θεολόγος Ζιγαβηνός (ΙΑ΄- ΙΒ΄ αι.), είναι φυσικό «παρά του Κυρίου διδαχθήναι τους Αποστόλους». Την πρώτη όμως σαφή μαρτυρία της αποστολικής πράξεως μας αναφέρει ο Απόστολος Ιάκωβος ο Αδελφόθεος, ο πρώτος Επίσκοπος Ιεροσολύμων. Ο Αδελφόθεος λοιπόν συνιστά στους πιστούς, όταν ασθενεί κάποιος, να προσκαλούν τους Πρεσβυτέρους της Εκκλησίας να προσευχηθούν «αλείψαντες αυτόν ελαίω (= αφού αλείψουν τον άρρωστο με λάδι) εν τω ονόματι του Κυρίου· και η ευχή της Πίστεως σώσει τον κάμνοντα (= τον άρρωστο) και εγερεί αυτόν (= θα τον σηκώσει) ο Κύριος· καν αμαρτίας η πεποιηκώς, αφεθήσεται αυτώ» (Ιακ. 5, 14, 15).

Με την ευχή λοιπόν της πίστεως και την επάλειψη του αρρώστου με αγιασμένο πλέον έλαιο, το «Ευχέλαιον», η Εκκλησία μεταδίδει ιαματική χάρη σωματικών ασθενειών, αλλά και συγχωρητική χάρη αμαρτιών, εφόσον πιστεύει και μετανοεί ο ασθενής.

β. Τα αισθητά σημεία και η τέλεση του Μυστηρίου.
Τα αισθητά σημεία είναι τρία: 1) το καθαρό «έλαιον», 2) η επάλειψη των μελών του σώματος (κεφαλής-χεριών) και 3) η Ευχή του Ιερέως.

Επειδή ο Άγιος Ιάκωβος λέγει «πρεσβυτέρους», σε πληθυντικό αριθμό, έχει επικρατήσει η συνήθεια το άγιο Ευχέλαιο να τελούν επτά ή τρεις Ιερείς, αλλά και ένας. Για τον ίδιο λόγο η Ακολουθία, που έχει ωραία Τροπάρια σχετικά με τις ασθένειες, έχει επτά Αποστολικά και Ευαγγελικά Αναγνώσματα με επτά αντίστοιχες Ευχές, εκτός των άλλων και της κυρίας Ευχής που λέγεται κατά τη χρίση:

«Πάτερ άγιε, ιατρέ των ψυχών και των σωμάτων… ίασαι τον δούλόν Σου (…) εκ της περιεχούσης αυτόν σωματικής και ψυχικής ασθενείας και ζωοποίησον αυτόν δια της χάριτος του χριστού Σου…».

Ενώ όμως ο Άγιος Ιάκωβος αναφέρει απλώς «κάμνοντα» (=άρρωστο), κατά παρεξήγηση πολλοί πιστοί ζητούν την τέλεση του αγίου Ευχελαίου μόνο για μελλοθανάτους (αυτό καθιέρωσε ο Ρωμαιοκαθολικισμός). Η Εκκλησία μας όμως τελεί το Μυστήριο για κάθε ασθένεια, ακόμη και για υγιείς. Γενικά για όλους τελείται το απόγευμα της Μ. Τετάρτης στους Ι. Ναούς.

γ. Η ειδική χάρη του Μυστηρίου.
Η ειδική χάρη του αγίου Ευχελαίου είναι η ιαματική των σωματικών ασθενειών, αλλά και η συγχωρητική, όπως είπαμε, των αμαρτιών. Για την άφεση όμως των αμαρτιών δεν το χρησιμοποιεί η Εκκλησία ως αντικατάσταση του μόνου Μυστηρίου για τη συγχώρηση των μετά το Βάπτισμα αμαρτιών. Το χρησιμοποιεί ως ένα επιπλέον μέσο Χάριτος, χωρίς να καταργείται το αναγκαιότατο Μυστήριο της Μετανοίας. Σαν μέσο όμως της Χάριτος είναι καλό να χρησιμοποιείται από τους πιστούς συχνότερα με τη διπλή αυτή πίστη της ψυχοσωματικής ιάσεως, αφού ο άνθρωπος είναι ψυχή και σώμα.

δ. Το έλαιο των ι. Κανδηλών.
Το έλαιο των ι. Κανδηλών, που χρησιμοποιούν οι Ιερείς και οι ίδιοι οι πιστοί για τη χρίση τους σε περίπτωση ασθενείας ή γενικά για να λάβουν θεία ευλογία, δεν είναι βέβαια ειδικά αγιασμένο και ευλογημένο. Ωστόσο γίνεται μέσο θείας ευλογίας και ιαματικής χάριτος, όταν συντρέχει η θερμή πίστη, που γίνεται θαυματουργική, γιατί ελκύει την παντοδύναμη θεία Χάρη. Στους Βίους των Αγίων και την πράξη της Εκκλησίας αναφέρονται πλείστες περιπτώσεις ιάσεων με τη χρίση του ελαίου των ι. Κανδηλών. Μάλιστα κατά τις ι. Μνήμες-Πανηγύρεις των Αγίων, στο τέλος του Όρθρου συνηθίζεται να χρίει στο μέτωπο ο Ιερεύς τους πιστούς με άγιο έλαιο από την ι. Κανδήλα του εορταζομένου Αγίου, μετά την προσκύνηση της ι. Εικόνος του.

Με όλα αυτά τα «αισθητά σημεία», όπως έχουμε τονίσει, δεν εξασθενίζει η πνευματικότητα της Ορθοδοξίας, όπως από άγνοια ή κακοβουλία διαδίδουν οι άπιστοι και οι αιρετικοί. Αντίθετα, βοηθείται ο πιστός με αυτά τα θεοπατροπαράδοτα μέσα, που ζωογονεί η θερμή πίστη, να επικοινωνεί αισθητότερα, ως αισθητός, με τον Άυλο Θεό και τα πνεύματα των Αγίων Του, ώστε να πραγματοποιείται «δι’ ορατών και αοράτων» η «κοινωνία των Αγίων»!